We use cookies to enhance your experience on our website. By clicking 'continue' or by continuing to use our website, you are agreeing to our use of cookies. You can change your cookie settings in your browser at any time.

Continue
Find out more
esclarcir (1113-19)

The form esclarsier is a cross reference to the following entry:

esclarcir (1113-19)

esclarcer,  esclarcier,  esclarsier,  esclarsir,  esclarzier;  esclarzir;  esclarezir;  esclarger,  esclargier,  esclargir,  esclarjer,  esclergir;  enclarcir,  enclarsir,  enclarzir,  enclersir  (esclarisir  Serm DTC Ash 202 escharsir  YBB Ed II xvi 46)  
  FEW:  *exclaricire 3,276a Gdf:  esclarcir 3,401a GdfC:  esclarcir 9,516b TL: esclarcir 3,915 DEAF:  esclarcir  DMF:  éclaircir  TLF:  éclaircir  OED: MED: DMLBS:

v.trans.

1to make clear, sharpen (eyes, sight)
( 1121-25; MS: s.xiii1 )  [...] si Deu esclarcist la veue Que puissent passer la nue  S Brend (D) 1657
( MS: s.xiii1 )  (agates) unt mestier Pur la veue esclargier  Lapid 160.92
( c.1230; MS: s.xiiim )  A tant lur [sunt] esclarci Li oil, que erent obscurci  S Modw 7354
( s.xiii2/4; MS: c.1245 )  Item bevez chescun jur jun l’aune e mangez rue, si vus esclarzirunt les oilz que al soleil lusant verrez les esteiles  Pop Med 112.36
( c.1270; MS: s.xiii4/4 )  (taking hot baths) La face e la veue esclarsist  Secr abernun 1660
to light up
( s.xii1; MS: 1155-60 )  esclergis (Latin: illustra) la tue face, e si serum salf  Camb Ps 147.LXXIX.7
( 1174-75; MS: s.xiiex )  Les murs e les tureles li soleilz esclarzie  FANT OUP 1346
( s.xiii1/4; MS: s.xiiim )  Li soleiz raie qui les armes esclargist  Ch Guill 1731
( s.xiii2/4; MS: s.xiii2 )  Quant cele esteile ert esclarzie, Suvint lur de la prophecie  Mirur2 2064
( 1256; MS: c.1300 )  il semble dreit Ke chescun jor comencé seit Kant cele clarté se appara Ke le jour esclarcira [...]  RAUF ANTS 446
2to enlighten, illumine
( c.1270; MS: s.xiii4/4 )  E ja de plus tart [...] Ne fu sa vie esclarsie D’esperit k’aveit de prophecie  S Rich ANTS 1037
( s.xivin; MS: s.xivm )  la viwe de soun entendement serreit esclarsi  BOZ Cont 126
3to shed light on, explain, elucidate
( 1113-19; MS: s.xii3/3 )  Gerland en ad ditet E asez esclarjet  Comput ANTS 3124
( 1212; MS: 1212-13 )  Le chief de chasq’une partie (=of the Dialogues) E la fin vos esclarzirai  Dial Greg SATF 211
( c.1241; MS: s.xiii2 )  vus veez ben ke pur mun dreyt esclarzir e pur saver plus certeynement l’estat de ma gent [...]  HENLEY2 390
( c.1270; MS: s.xiii4/4 )  Sicum al livere ke mut aprés Ert esclarsi  S Rich ANTS 44
( s.xiiiex; MS: 1307-15 )  Mes gardez coment je ke vus voil esclarir (var. (BN: s.xivin) esclarcir)  Ancren2 235.20
( 1312 )  qe les pointz qe sont dotifs [...] soient esclareziz  Rot Parl1 i 286
( 1315 )  [...] einz est leur dreit plus plainement esclarzi  Rot Parl1 i 349
to state clearly, specify
( 1325 )  le dit Roi d’Engleterre serroit tenuz a rendre [...] les despens, f[r]aiz et cous desusditz et la quantité esclarcie  Treaty Rolls i 261
4to reveal
( s.xiii1; MS: s.xiiim )  Le sort par ki le larecin fud entercié [...] tost u tard suvent esclaire par aucun endice le pecchur  Joshua Sermons ii 27
5to polish
( s.xiiiex; MS: 1307-15 )  Li homme ke vus medit [...] est vostre lime ki vus esclarcit e vus eslime  Ancren2 7.28
6to purify, refine
( MS: s.xiii1 )  Habeat etiam pollentrudium et taratantarum, ut illo pollen eliquator (gloss: enclersit)  TLL i 103.159 and ii 103.159
( s.xiiiex; MS: 1307-15 )  verraie amur ke esnettist e esclarsist du tut le quer de homme  Ancren2 138.28
7to clear, thin out
( c.1200; MS: c.1220-40 )  devant ses colps les rengs sunt esclarci  Anc Test (E) 3795
8to clear away, get rid of
( c.1200; MS: s.xiii3/4 )  Si lur ferum lur grant joie acurter E nostre doel si faimes esclargier!  Anc Test (B) 8846

v.intrans.

also_fig.(of day) to break
( 1160-74; MS: s.xvii )  Ce fu a un matin, que l’aube iert esclarcie, Que li oiselez chantent et la rose est florie  Rom de Rou wace i 119.3183
( c.1300; MS: s.xiv2/4 )  Si tost come l’aube enclarsist  Art Love 1316
to become bright(er)
( 1190-93; MS: s.xiv1 )  la bone renumee [...] Ke esclargist tuizjurs aprés  S Edm Life ANTS 1869
( s.xivin; MS: 1312-40 )  la nuyt enclarsyst, e le temps enbely  Fouke ANTS 7.1
to be illuminated
( s.xii3/4; MS: s.xiv2 )  Vient amont l’arbre une raie de ciel flambie. De la clarté del ray le seint leu esclarsie  Rom Chev ANTS 7163
also_fig.to shine, gleam
( s.xii3/4; MS: s.xiv2 )  Mult est la noise grant e fiere la compaignie. Plus de cent mil sunt cil qe Alisandre guie; Trestote la terre d’environ esclarzie  Rom Chev ANTS 3483
( c.1275; MS: s.xiii4/4 )  Par myracles de estraungerye Esclarsist la vertu de sa vye  S Fran ANTS 6308
( s.xiiiex; MS: 1307-15 )  de tant com li mal plus longement dure, de tant en esclarsist plus vostre coroune  Ancren2 257.29-30

v.refl.

1to become bright
( MS: s.xii2/4 )  Cele ne.l veit vers lui ne s'esclargisset; Quant ele.l veit, ne poet muer ne riet  Roland 958
( c.1136-65; MS: c.1200 )  La sente as justes s’esclargist E come soleil resplendist  Salemon 3435
2(of day) to break
( 1174-75; MS: s.xiiex )  E puis le matin, quant le jor s’esclarzie  FANT OUP 1746

p.p. as a.

1bright
( c.1230; MS: s.xivin )  li seinz sunt plus lusant assez Ke li soleil quant en esté est esclarcez  Pet Phil 2831 var. B
filled with light
( c.1235; MS: c.1235 )  Voient apertement li jovre e enchani Le sepulcre Auban ke tut fu esclarci  S Aub 1069
(of day) dawned
( c.1200; MS: s.xiii3/4 )  quant l’aube fu esclarzie  Anc Test (B) 5984
fig.glorified, in glory
( c.1235; MS: c.1235 )  Auban [...] Pur ki fere deingna Deus vertuz en ceste vie, E aprés la mort du cors pur l’alme esclarcie  S Aub 1446
2 purified, refined
( MS: s.xiii )  habeat archimacherus capanam in quoquina [...] ubi [...] panem crebro cinseratum (enclarci) [...] in abdotorio reponat  TLL i 181.61 and ii 109.61
clarified, liquified
( MS: s.xiii/xiv ) ignem pelasgum (=Greek fire) et vitrum liquefactum (gloss: (D*) enclarsi vel fundi)  TLL i 200.49 and ii 136.49
This is an AND2 Phase 1 (A-E) entry © 2000-2006 The Anglo-Norman Dictionary. On-line entry partially revised after the print version of AND2 went to press (2007-03-22) The printed edition of AND2 A-E is published by Taylor & Francis for the MHRA, sole owners of the print-media publication rights. All other rights reserved. Digitisation funded by the Arts and Humanities Research Council of the United Kingdom.
esclarsier